براساس آمارهای ارائه‌شده نرخ پس‌انداز به تولید ناخالص داخلی در ایران در دوره ۱۴۰۰-۱۳۸۳ به‌طور متوسط ۳۵.۴ ‌درصد بوده است‌، این در حالی است که نسبت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به تولید ناخالص داخلی در طی همین دوره معادل ۲۳ درصد است که حاکی از شکاف ۱۲.۴ واحد درصد بین این دو شاخص است. از تقسیم پس انداز ملی به تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به شاخصی به نام خود تامینی ایستا می‌رسیم. این شاخص بیان می‌کند که به چه میزان می‌توان سرمایه مورد نیاز را از پس انداز داخلی تامین کرد.

همان‌طوری که از شاخص خود تامینی استباط می‌شود همواره امکان تامین سرمایه‌گذاری از پس‌انداز داخلی فراهم بوده است. اما سوال این است که چرا پس‌اندازها در ایران به سرمایه‌گذاری (رشد اقتصادی بالاتر) تبدیل نشده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد اﻓﺰاﯾﺶ در ﭘﺲاﻧﺪازها در صورت وجود بسترهای لازم، منجر ﺑﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری ﻣﯽﺷﻮد، اما چنانچه این بسترها فراهم نباشد پس‌انداز از سرمایه‌گذاری پیشی خواهد گرفت و شاخص خود تامینی بیشتر از یک خواهد بود.

شواهد حاکی از آن است که بخشی از مازاد پس‌انداز در داخل و بخشی به خارج از کشور طبق مدل شکاف سرمایه‌گذاری و پس‌انداز هدایت می‌شود. صاحبان پس‌اندازها بخش از درآمدهای مازاد خود را به خرید کالاهای سرمایه‌ای (برای حفظ ارزش پول) نظیر خرید خودرو، خرید مسکن و غیره اختصاص می‌دهند و بخش دیگر را نیز در قالب خروج سرمایه از کشور خارج می کنند.

در صورتی که هزینه تامین سرمایه کمتر، دسترسی به سرمایه مناسب‌تر، بازدهی فعالیت‌های اقتصادی بالاتر، زیرساخت‌ها، عوامل نهادی و امنیت سرمایه‌گذاری بهبود یابد، انتظار می‌رود شکاف بین پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کاهش یابد و پس اندازهای انجام شده به سرمایه‌گذاری هدایت شود.

حسن ولی بیگی، مشاور رییس موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی